کد مطلب:38187 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اهل بيت

من دربارة تحقيقي خودم دربارة علي(ع) اطلاعاتي دربارة شجاعت، شهادت، حكومت، نهج البلاغه... نياز دارم. لطفاً راهنمايي كنيد.

بيان ابعاد شخصيت و اقيانوس فضايل بيكران امام علي(ع) نياز دارد كه ده ها كتاب دربارة او نوشته شود _ همان گونه كه تا كنون صدها كتاب و مقاله در خصوص امام علي(ع) تدوين شده است _ ابعاد وجودي امام به گونه اي است كه انديشمندان و نشريه سازان را متحير نموده است.

به قول مرحوم شهريار:

نه خدا توانمش گفت، نه بشر توانمش خواند متحيّرم چه نامم شه ملك لا فتي را

علي(ع) فرزند ابوطالب و جدّ او عبدالمطلب پسر هاشم است. مادرش فاطمه، دختر اسد بن هاشم است.1 كنيه مشهور او ابوالحسن و لقب هايش فراوان است و رسول خدا به او لقت اسدالله داد.2

ولادت او را روز جمعه سيزدهم رجب سال سي ام عام الفيل و يا بيست و سوم آن ماه و بعضي نيمه شعبان نوشته اند.3

يكي از ويژگي هاي او ولادتش در خانة خدا است.4 كه جز او كسي ديگري در كعبه متولد نشده است.5

يكي از ويژگي هاي ديگر امام علي(ع) آن است كه تربيت او را پيامبر بر عهده داشت كه در كنار پيامبر بودن نقش بنيادي در تكوين شخصيت امام همام داشت. علي(ع) فرمود: در پي او (پيامبر) بودم چنانكه شتر بچه در پي مادر...؛6 آن گاه كه كودك بودم مرا كنار خود نهاد و بر سينة خويش جا داد و مرا در بستر خود خوابانيد، چنانكه تنم را به تن خويش مي سود و بوي خوش را به من مي بويايند.7

وي در كنار پيامبر در غار حرا بود.8 و نور وحي را استشمام مي كرد.9

يكي از فضايل بسيار مهم علي(ع) ايناست كه او اولين كسي است كه به نداي پيامبر(ص) پاسخ داد و اسلام آورد.10

يكي از فضايل امام علي(ع) شجاعت و حضور همه جانبةاو در جنگ ها بود، چنانكه مورخان نوشته اند كه او در بيست و شش غزوه از غزوات پيامبر شركت نمود و فقط در غزوة تبوك حضور نداشت.11 علاوه بر غزوات در پنجاه و پنج سريّه نيز شركت كرد.12 شجاعت و فداكاري علي(ع) در جنگ احد موجب شد كه صداي لا سيف الاّ ذوالفقار و لا فتي الا علي13 طنين انداز شود.

لياقت و مناقب امام علي(ع) سبب شد كه در آخرين حج پيامبر اسلام - موسوم به حجه الوداع - در مكاني به نام غدير، پيامبر (ص) با دستور خداوند علي(ع) را به رهبري جهان اسلام نصب نمود.14 و فرمود: هر كس من مولاي اويم علي مولاي او است.15

متأسفانه سفارش پيامبر(ص) و دستور خدا را ناديده گرفته، بعد از رحلت پيامبر، سقيفه را تشكيل16 و شعار أمير منا و أمير منكم را سر دادند17 و امام علي(ع) را از صحنة سياست كنار گذاشتند. كنار گذاشتن علي(ع) از صحنة سياست موجب شد كه جامعة اسلامي دچار بحران و مشكلات فراوان شده و پيامدهاي ديگر نيز به وجود آيد و ستم ها بر خاندان پيامبر روا داشته شده و عملاً به ساحت مقدس امام علي(ع) و فاطمه زهرا(س) اهانت گردد18 و علي(ع) در اوج مظلوميت قرار گرفته وحادثه عاشورا به وجود آيد.

اگر پيمان مردم با وليّ بود

نه فرمان نبي از ياد مي رفت

نه زهرا كشته مي شد در جواني

نه خون دل نصيب مجتبي بود

اگر پيوند با آل علي بود

نه رنج و زحمتش بر باد مي رفت

نه مي شد خسته از اين زندگاني

نه پرپر لاله ها در كربلا بود19

سكوت بيست و پنج سالة امام: يكي از فرازهاي مهم زندگاني امام علي(ع) بيست و پنج سال سكوت او در برابر خلفا است. سكوت امام دربرابر خلفا بدان معنا نبود كه حضرت آنان را شايستة رهبري مي دانست، زيرا حضرت بارها از ولايت به عنوان حق خود ياد نمود.20 و علت سكوت خويش را حفظ دين21 و وحدت22 اسلامي و رعايت مصالح عمومي دانست. اگر امام در برابر خلفا سكوت نمي كرد، دين در خطر بود و دشمنان داخلي و خارجي نظام اسلامي را تهديد مي كردند؛ از اين رو مي توان گفت سكوت امام معنا دارد بوده23 و بهترين راهكار جهت حفظ دين و وحدت اسلامي بود.

حكومت علوي: يكي از ويژگي هاي امام علي(ع) در تشكيل حكومت علوي و سيرة حكومتي آن است. علي(ع9 مردمي ترين حكومت را تشكيل داد. تا آنجاكه حضرت در هنگام بيعت مردم، براي زير دست و پا ماندن امام حسن و امام حسين(ع) - به خاطر استقبال جمعيت - احساس خطر نمود.24

از سوي ديگر او در ادارة حكومت از عدالت و قانون تجاوز نكرد. بي ترديد او قانونمند ترين حكومت را داشت كه مي توان از آن به عنوان بهترين حكومت جهان ياد نمود.

متأسفانه عدالت گرايي و قانونمندي علي(ع) موجب شد كه دشمنان حضرت، جنگ هاي جمل، حفين و خوارج را شكل دادند. همچنين عدالت علي موجب شد كه دشمنان عدالت ستيز، تندي عدالت را در محراب عبادت به شهادت برسانند.

باب شهر علم: يكي از فضايل مهم علي در بُعد علمي او ظهور مي كند؛ تا آن جا كه پيامبر(ص) فرمود: أنا مدينه العلم و علي بابها.25

كلمات و خطبه هاي امام به عنوان نهج البلاغه جمع آوري شد كه از آن به اخ [برادر] قرآن ياد كرده اند. نهج البلاغه - گرچه هنوز ميان شيعيان غريب است. اما گرانسنگ و مهم ترين كتابي است كه ده ها دانشمند مسلمان و غير مسلمان، آن را شرح نموده و ده ها كتاب دربارة اسناد، موضوعات و ... آن تدوين شده است.

بي ترديد مي توان از نهج البلاغه به عنوان دايره المعارف اسلامي ياد نمود كه محتواي آن از جامع ترين انسان - علي(ع) - است. پژوهشگران و محققان مي توانند موضوعات مختلف نهج البلاغه را به عنوان محورهاي تحقيق و پايان نامه گزينش نمايند، مانند: ساختار حكومت ديني در نهج البلاغه، اصول حكومت داري در نهج

البلاغه؛ علل ظهور و سقوط حكومت ها در نهج البلاغه؛ قانون گرايي مديران حكومتي در نهج البلاغه، سيماي مديران از منظر نهج البلاغه، معنويت گرايي در نهج البلاغه، دنيا و آخرت از ديدگاه نهج البلاغه، عرفان در نهج البلاغه و ... مباني علمي و انديشه هاي سياسي و عرفاني امام علي(ع) اختصاص به نهج البلاغه ندارد، بلكه كتاب هاي ديگر مانند غررالحكم و دررالكلم نيز مي تواند منبع تحقيقي انتخاب شود.

در اين جا ديدگاه برخي از دانشمندان را دربارة علي (ع) مي آوريم:

ابن ابي الحديد معتزلي مي گويد: ... و چه گويم دربارة مردي كه تمام فضايل انساني به او منتهي مي شود و كلية فرقه هاي اسلامي خود را به او منسوب مي دانند. او است رئيس فضيلت ها و سرچشمة همة فضايل....26

عبدالفتّاح عبدالمقصود (دانشمند مصري) مي نويسد: ... پس از محمد(ص) كسي را نديده ام كه شايستة باشد پس از او قرار گيرد، يا بتواند در رديفش بيايد، جز پدر فرزندان پاك و برگزيدة پيغمبر علي بن ابي طالب ....27

فخر رازي مي نويسد: هر كس در دين، علي بن ابي طالب را پيشواي خود قرار دهد، همانا رستگار شده است....28

زمخشري از علماي اهل سنت نيز مي گويد: من چه بگويم دربارة مردي كه فضايل او را دشمنانش از راه كينه جويي و حسد انكار كردند و دوستان او از ترس و بيم پنهان داشتند، ولي از اين ميان آن قدر فضيلت هاي وي انتشار يافت كه خاور و باختر را فرا گرفت.29

جهت اطلاع بيشتر به منابع معرفي شده در پانوشت، مراجعه كنيد.



1 ارشاد مفيد، ج1، ص 2.

2 ذخاير العقبي، ص 92.

3 الفصول المهمه، ص 30.

4 السيره الحلبيه ج1، ص 139؛ كشف الغمه، ج1، ص 90؛ مروج الذهب، ج 2، ص 2؛ ارشاد مفيد، ج 1، ص 2.

5 كفايه الطالب، ص 407.

6 خطبه قاصعه.

7 همان.

8 نهج البلاغه، خطبة قاصعه.

9 شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 13، ص 197.

10 تاريخ طبري، ج 2، ص 213؛ فروغ ولايت، ص 44 - 45؛ سيرة ابن هشام، ج1، ص 264.

11 فروغ ولايت، ص 77.

12 همان.

13 شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 14،ص 215؛ تاريخ طبري، ج 2، ص 197؛ كامل ابن اثير، ج1، ص 55.

14 مائده، آية67.

15 الغدير، ج1، ص 196 - 209.

16 الامامه و السياسه، دينوري، ص 8 _ 13؛ انساب الاشراف، ج2 ، ص 259.

17 همان.

18 تاريخ ابن الغداء، ج 1، ص 219.

19 جواد محدثي، فرهنگ عاشورا، ص 291.

20 شرح ابن ابي الحديد، ج1، ص 307.

21 سيري در نهج البلاغه، ص 178 - 181.

22 همان.

23 جعفر سبحاني، فروغ ولايت، ص 159.

24 شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج1، ص 200، مهدي پيشوايي،سيرة پيشوايان، ص 81.

25 بحارالانوار، ج 40، ص 203.

26 شرح ابن ابي الحديد، ج1، ص 16.

27 داستان غدير، ص 291.

28 تفسير فخر رازي، ج1، ص 111.

29 محمد ابراهيم سراج، امام علي(ع) خورشيد بي غروب، ص 270.